Een crucifix en de dood van mijn broer
een Paasoverdenking bij Johannes 20 en een laatste foto
A life is like a garden,
Perfect moments can be had, but not preserved, except in memory.
‘Een leven is als een tuin’, zo twitterde mijn broer. Het is zijn allerlaatste tweet voordat hij plotseling stierf. Een leven is als een tuin. Volmaakte ogenblikken kunnen er zijn, maar niet bewaard worden, behalve in herinnering. Die tekst zetten we ook op zijn rouwkaart. Een tekst die past bij paasmorgen.
Ook Maria van Magdala staat in een tuin. Het is niet de hof van Eden, dat paradijs waar we uit verdreven zijn. Het is een graftuin en haar ogen staan vol tranen. Je kunt het moeilijk vatten, dat er zoiets gebeurt. Het is al moeilijk genoeg dat de dood zijn intrede deed. Maar als je dan ook nog moeilijkheden rond het afscheid hebt, als er met zijn lichaam wordt gesold of met zijn nagedachtenis.. dat is helemaal moeilijk. Dan blijf je maar onrustig. Mensen kunnen lang blijven spoken in je herinnering als ze niet goed te ruste zijn gelegd. Dan blijft het Halloween en wordt het nooit Allerheiligen.
Maria staat in een tuin. Perfect moments heeft ze gehad met Jezus. Momenten dat alles in je leven op een rijtje stond en je voor jezelf glashelder en schoongewassen werd, door die enorme aanvaardende liefde. Maar perfect moments kunnen niet vastgehouden worden, alles beweegt en alles wat geboren wordt, sterft.
Maria staat in de tuin van het graf. Maar God was er al eerder. God is overal altijd al eerder. God wandelt in de hof, God wandelt in de schaduw van de bomen, en hij vraagt: ‘Adam, waar ben je?’ In de vroege ochtend van die zondag daar in de graftuin, zegt hij: ‘Jezus, waar ben je?’ En Adam komt tevoorschijn achter de struiken waar hij zich verstopt en Jezus komt tevoorschijn achter de steen die alles toedekt, de harde dood die ieder mens meemaakt. De eerste Adam en de tweede Adam, ze komen tevoorschijn uit de zonde en uit de dood, want God leeft en doet leven. Alleen maar leven en leven.
Mijn broer wandelde ook in een tuin, in een bos bij Valkenburg. Hij was op stap met een vriend en maakte foto’s van wat hij onderweg tegenkwam. Mijn broer was niet gelovig. Hij was een fantastisch jonger broertje, zo eentje die je iedereen toewenst.
Maar van de kerk en van mijn geloof snapte hij niks van met zijn ict-brein. Wat is dat toch, zo’n naakte man aan het kruis? Dat slaat toch nergens op? Dat is toch van de middeleeuwen? Hij begreep echt niet hoe zijn toch best intelligente zus daar iets in zag.
Hij begreep al helemaal niet dat ik daardoor gezien wórd. En dat dat nu precies de kracht ervan is - die omdraaiing. Dat geloven niet iets is dat ik doe maar dat ik ontvang. Dat leven niet iets is dat ik doe, maar dat ik ontvang. En dat al het lijden van de wereld gezien wordt en opgenomen in een verhaal dat groter is dan ik met mijn brein kan vatten.
Dat in elke graftuin een tuinman loopt die je naam kent.
Hij maakte foto’s, mijn broer, onderweg op zijn wandeling. Hij legde vast wat hem trof, aan licht en compositie. Dit is de allerlaatste foto die hij maakte, voordat zijn hart voorgoed stopte, op die vroege zondagmorgen. We vonden het op zijn camera. Hij fotografeerde deze brug met uitzicht op een Calvarie - een beeldengroep, met de naakte man aan het kruis in het midden en aan weerskanten Maria (Jezus' moeder) en Johannes.
Maria van Magdala is ontredderd op de eerste zondag van Pasen, daar in die graftuin, en deze Marianne is dat ook. Zo gaat dat in het echte leven, als Goede Vrijdag komt en Stille Zaterdag, als de geliefde stem verstomt en alles zwijgt.
Door haar tranen ziet ze een man staan, de tuinman, denkt ze. Meer zien we niet in de tuin van het leven. We zien wat we kennen. Maar dan klinkt haar naam: Maria. Zo kun je je aangesproken weten door wat je meent dat het de tuinman is. Door het gewone dat je kent, nauwelijks opgemerkt - en ineens klinkt je naam en ben je niet meer alleen. Ineens zie je lijnen lopen, spreekt een oud verhaal je nieuw aan, plotseling zegt een laatste foto iets dat niemand had kunnen denken.
Maria!, zo klinkt een vertrouwde stem. Een perfect moment. Maar houd me niet vast, zegt Jezus, perfect moments kun je alleen in je herinnering bewaren. Ik ga weg maar op zo’n manier dat ik voorgoed bij je kan zijn. En niet alleen bij jou.
Mijn broer stond voor de brug en keek naar de beeldengroep van het kruis. Hij liep erlangs maar kwam niet dichterbij. Nog even, een half uurtje, en het zou hèm dichtbij komen. Nog even en die laatste brug, die laatste overgang zou zich aandienen. Hij zag het uit de verte. Nog even en het zou hém zien.
Er staat een spreuk op dat kruisbeeld. Er staat in het latijn geschreven: ‘Hij is voor ons gestorven, en of wij nu waken of slapen: met Hem leven wij’.
Het is het beste verhaal dat ik ken: Pasen. Het allerdiepst en allermooist. Als je een godsdienst moest verzinnen dan toch zeker niet deze. Een God die sterft, een man van smarten, een naakte man aan het kruis, een weg die door de dood heen voert. Daar is geen markt voor, zou je zeggen.
Maar het is wel het echte verhaal van jou en mij, van ieders leven, met kruis en opstanding, met verdriet en geluk. Met uitzicht op leven dat je niet kunt vasthouden maar dat met je meegaat, op elke weg, in elke tuin, op elke laatste boswandeling.
Er zijn moeilijke bruggen om over te gaan, maar aan het einde staat een kruisbeeld, en op dat kruis staat: of we nu waken of slapen, met Hem leven wij.