Weg met het geloof?
“Ze moesten alle geloof overboord zetten’ beet iemand me fel toe, alsof ik hoogst persoonlijk verantwoordelijk was voor de aanslagen in New York, de herrie over de cartoons over Mohammed en al het geweld dat daaruit aan het voortkomen is. Als er geen geloof was, dan waren er geen kruistochten geweest en dan waren er geen zelfmoordenaars die in naam van hun geloof zoveel mogelijk vrouwen en kinderen doden. Geloof als bron van alle kwaad. Weg ermee.
Wat moest ik antwoorden? Ik zou haar kunnen vertellen, dat Rusland een eeuw lang alle godsdienst had verboden met nog grotere onderdrukking door het communisme als gevolg. Ik zou kunnen wijzen op de arische rassenleer waar bijna het hele joodse volk door vergast is. Ik zou kunnen ingaan op de ellendige resultaten van ons eigen Westerse vooruitgangsgeloof waar de wereld ziek van wordt en Afrika aan sterft. Geloof alleen is niet de bron van alle kwaad. Dat zit in de mens zelf. En dus ook in zijn politieke, economische én religieuze systemen.
Maar dat zei ik allemaal niet. Want ik zag de angst in de ogen van deze boze vrouw en haar gevoel van machteloosheid. Als je maar iets de schuld kunt geven, dan voel je je al beter. Net alsof je het dan al een beetje kan bezweren. Een vijand aanwijzen helpt al om je sterker te voelen. Die angst en machteloosheid herken ik wel. Nu komt het erop aan: laten we ons door de angst regeren of kan het ons juist inspireren, vooruit helpen, nieuwe wegen doen vinden?
Wat mij betreft, helpt het geloof bij dit laatste.
Ik laat me inspireren door de profeet Mohammed zelf die zei:”Help je broeder, of hij nu kwaad doet of dat hem kwaad wordt aangedaan.” Ze vroegen hem: Iemand helpen die kwaad wordt aangedaan, dat is duidelijk. Maar hoe kunnen we de dader van kwaad helpen?” Hij antwoordde:
“Door hem te weerhouden van het doen van kwaad.”
Mensen moeten met elkaar gaan praten om te begrijpen waarom moslims zich gekwetst voelen over de cartoons. Mensen moeten met elkaar praten en niet met bommen gaan gooien. Ik ben er van overtuigd dat de profeet dat ook zou zeggen. Over hem wordt verteld dat hij meer lachte dan de meeste mensen. Ik vind het dan ook moeilijk te begrijpen dat moslims wel de straat op gaan om tegen de cartoons te protesteren, maar niet tegen de zelfmoordenaars die onschuldige mensen doodmaken in de naam van Allah, die de Barmhartige wordt genoemd. Dát vind ik nu een échte belediging van de islam!
Het maakt me ook droevig. Daar gaat de kans dat het Westen kan bijleren van de wijsheid van de soefi dichter Roemi en de humor van Nasroeddin de verhalenverteller, of van de inzichten van islamistisch bankieren, om maar een paar voorbeelden te noemen. Jammer, jammer. Zonde, zou een christen zeggen.
De bron van de moeilijkheden in de wereld is natuurlijk niet het geloof. Het is de angst en de ijdelheid van mensen. Mijn vrijheid boven alles! Of: Mijn eer boven alles! Mijn macht, mijn geloof boven alles en iedereen!
Waar dat soort gevoel regeert, in het westen of in het oosten, daar kan het niet anders of het gaat mis. Of we bewonen en delen de wereld samen, of we blijven er een hel van maken.
Soms vraag je je af: zou het ooit nog beter worden? Wanneer komt de dag dat het licht echt doorbreekt? Zo vroeg een leerling eens aan de rabbijn:”Wanneer moeten we het morgengebed bidden, wanneer weten we dat de ochtend echt is aangebroken? Is het als we een koe van een schaap kunnen onderscheiden?”De rabbijn antwoordde ontkennend. “Is het dan als we uit de verte kunnen zien of er een dadelboom of een vijgenboom staat?’ vroeg de leerling weer.”Nee”, antwoordde de rabbi opnieuw. “De morgen breekt aan, als we in het gezicht van onze medemens onze broer of zuster kunnen herkennen.”
Er is nog een hoop te leren voor ons als mensen. De schaduwkanten van onze eigen persoon komen vanzelf boven als we ons bedreigd voelen. Wat je niet van jezelf onder ogen durft te zien, dat schrijf je toe aan de ander, aan je vijand. Tot zolang blijft het nacht en breekt de morgen niet aan.
En dus, als iemand mij vraagt: “Waarom laat God dit allemaal toe?”, vermoed ik dat God hetzelfde aan ons vraagt. Ik hoop maar dat Hij het niet opgeeft met ons...
Het is de hoogste tijd voor een echt tegenoffensief: vertrouwen tegenover angst. Betrokkenheid tegenover onverschilligheid. Hoop tegenover wanhoop. Liefde tegenover haat. Praten in plaats van bommen gooien. Er is geen weg terug naar een wereld waar elk volk in afgesloten thuislanden woont, waar iedereen hetzelfde geloof en dezelfde normen en waarden heeft. Er is alleen een weg vooruit in gesprek met elkaar. Niet alleen naar elkaar schreeuwen, maar leren luisteren met de oren van de ander. Nu komt het er op aan. Gelooft u dat het kan?
(Column voor de stadradio)