Gezinsrituelen thuis
Waarom rituelen?
Rituelen geven houvast in de tijd, ze bieden uitdrukking en oriëntatie op waarden, geven vorm aan verbondenheid en ontwikkelen een symbolisch bewustzijn. Rituelen zijn zingevers en helpen bij overgangen. Rituelen zijn meestal handelingen en betrekken je zintuigen erbij.
Meestal worden er vier hoofdsoorten onderscheiden: dagelijkse rituelen (bv. rituelen bij de maaltijd of het slapengaan), jaarriten (kerkelijke feesten, maar ook sinterklaas, familiedag, verjaardagen), levensrituelen (geboorterituelen, doop, naar school, ‘vrouwendag’ bij eerste menstruatie, uit huis gaan, 21 worden, trouwen, scheiden, nieuw huis, sterven, herinneren) en crisisrituelen (kaarsjes branden, het begraven van dieren in de tuin). Hieronder staan wat ideeën. (zie ook de pagina over gebeden voor kinderen)
Vormgeving
Een viertafeltje/ gebedstafeltje/aandachtstafeltje kan een plekje krijgen in je huiskamer. Je kunt er van alles opzetten dat betekenis heeft voor jou en/of je gezin. Dingen die je gevonden hebt, een kaart die je kreeg, foto's van mensen die zijn overleden, kaarsen, ikonen, kruisje, bloemen, knutselwerkjes, een schelp of steen die je op vakantie vond enzovoorts. De aankleding van de viertafel kan veranderen met de tijd. Daarbij kun je de kleuren van het kerkelijk jaar een rol laten spelen en de seizoenen van de natuur. Je kinderen mogen zelf meedenken wat ze erop willen neerleggen van zichzelf. Zo'n aandachtstafeltje kan helpen om bv. de dood van een opa of oma te verwerken, een geboorte te vieren, bewust te zijn van de natuur, schoonheid, verbazing, ontdekking, herinnering, humor - je fantasie is de limiet. Een aandachtstafeltje kan een uitdrukking zijn van jullie gezinsidentiteit.
Rituelen rond kerkfeesten
Het kerkelijk jaar gaat van feest naar feest en wil de betekenis van het leven van Jezus als zingeving over het jaar heen leggen. Elk onderdeel van het kerkelijk jaar heeft een eigen accent. Je kunt een feestslinger maken met daarop alle mogelijk feesten die er in een jaar te vieren zijn. Kerkelijke feesten maar ook verjaardagen etc. Gebruik bv. de kleuren van het kerkelijk jaar voor de vlaggetjes.
Advent: verwachting, hoop, uitzien naar het einde van de donkere dagen (zonnewende: rond kerst!). Zorg voor vier (of vijf ) kaarsen in een kerststukje of kandelaar. Iedere week eentje erbij aansteken. Adventskalender (overal te koop). Vertel verhalen over hoop. Ontsteek adventsster. Spaar voor een goed doel voor arme mensen. Maak een kerststalletje, versier de kerstboom (levensboom, altijd groen), of maak engeltjes of kerstkaarten.
Kerst/Epifanie: je kunt iets van God zien. (geboorte van een kind, doop van Jezus: roeping van een mens, en bruiloft: in de liefde tussen mensen) . We vieren maaltijden met elkaar, speciale versieringen, gast uitnodigen (je onderwijst je kidneren over gastvrijheid!)
Oud/nieuw: traditioneel: oudejaarspsalm lezen (psalm 90). Of schrijf samen een psalm. Vier het met vrienden samen, speel gezinsspelletjes. Joden eten met hun nieuwjaar stukjes appel ingedoopt in honing om elkaar een zoet nieuwjaar te wensen. (verwijst naar land van melk en honing). Oliebollen bakken.
Driekoningen: vertel het verhaal van de drie wijzen - optocht met lampions langs de deuren (in sommige streken), steek doopkaarsen aan, eet driekoningenkoek (= kerstkrans (kroon) met verrassing erin), verstop drie doosjes met verrassing (drie geschenken van de wijzen).
Veertigdagentijd - vastengebruiken: versoberen: aandacht voor natuur, armen, leefgewoonten, opruimen van het huis, loslaten oude gewoontes. Tijd voor meer inkeer: meditatieve momenten, sparen voor armen, voorbeden. Aswoensdag is het begin van de 40-dagentijd. In sommige kerken is ook een asritueel.
Biddag op 2 e woensdag in maart: extra aandacht aan natuur en voedsel, schepping etc. Bezoek kinderboerderij of dierentuin, knip bloesemtak of kastanjeknop, doe iets bijzonders met eten om de kinderen bewust te maken van wat er allemaal bij komt kijken etc. Extra aandacht aan gebed: voorbeden voor anderen. maak een collage van foto’s van armen, schrijf gebedsideeën op met elkaar en trek er elke maaltijd eentje uit. Denk na over het milieu - wat kun je er voor doen - zamel afval in etc.
Spreek een vastenproject af: wat eten we niet/doen we niet (minder tv? geen snoep door de week?) - en voor welk goed doel je geld inzamelt.
Palmpasen: maak palmpasenstok en geef die aan een zieke. Zet buxustakje op graf/op je viertafel.
Paastijd. Vieren van het nieuwe leven, de opstanding van Christus, de dood is overwonnen, de scheiding tussen God en mensen voorbij. In de natuur komt het nieuwe leven op. Eieren beschilderen (nieuw leven), paastuintje maken, paaskoekjes bakken, steek nieuwe huispaaskaars aan, vertel verhalen over nieuw begin, etc.
Hemelvaart : oud gebruik is dauwtrappen en in de openlucht het hemelvaartverhaal te lezen. Maak verhalen boek met herinneringen aan wat je over Jezus weet. Wie zijn er nog meer naar de hemel? maak mobile met kaartjes van namen.
Pinksteren - feest van vuur en inspiratie, van samenzijn. Heilige Geest: adem, wind, trooster, leidsman, spreekt alle talen. Lees of zing liedjes in meer talen. Stuur troostkaart naar iemand. Maak een kampvuurtje, laat een gasballon los, maak kinderen bewust van hun adem (leer ze een eenvoudige meditatieoefening bv).
Dankdag (1 e woensdag in november) ; nadruk op dankbaarheid voor allerlei dingen die zo vanzelfsprekend lijken. Maak een danktafel, doe een gebedsrondje, bak samen een echt brood, houd feestmaaltijd, maak dankkaarten voor anderen. Maak een herfstdoosje.
Allerheiligen/voleinding: steek kaarsje aan voor overledenen, kook ‘maaltijd die oma lekker vond’, bezoek een begraafplaats indien toepasselijk. De kerk leert dat heiligen nog altijd in Christus aanwezig zijn als ondersteunende en inspirerende mensen ook voor ons. Lees verhaal over heiligen voor (vertel bv. over Franciscus - daar zijn veel boekjes over voor kinderen), of laat je (iets oudere) kinderen op het web zoeken naar overleden mensen die inspirerende levens hebben gehad, etc. Plaats een ikoon van een heilige (of ikonenkaart) op je viertafel.