Black gospel en het goede nieuws van Pasen
black music
Waarom zoeken jullie een levende man in een graf?Jezus is hier niet. Hij is opgestaan uit de dood! (Lukas 24:5)
Deze woorden uit het evangelie van Lukas zul je vaak horen in pinksterkerken. Jezus leeft en dat kun je merken! De zwarte gospelsongs staan er vol van. Luister maar naar het bekende o happy day van de Edwin Hawkins singers.
De pinksterbeweging ontstond aan het begin van de twintigste eeuw. De zwarte slavenzoon William Seymour organiseerde bijeenkomsten waarin zowel zwarten als blanken samen God zochten.
Seymour
Ze baden om de Heilige Geest, de kracht van God, net zoals de eerste leerlingen van Jezus in de bijbel dat deden. Deze bijeenkomsten in Los Angeles trokken geweldige menigten mensen, uit de hele wereld. En zo ontstond de pinksterbeweging die nu de grootste stroming in het christendom vormt.
Op de avond van diezelfde dag waren de leerlingen bij elkaar. Uit angst voor de Joodse leiders hadden ze de deur op slot gedaan. Maar opeens stond Jezus tussen hen in en zei: ik wens jullie vrede. Daarna liet hij de wonden zien aan zijn handen en zijn zij. Toen zagen de leerlingen dat het de Heer was en ze waren erg blij. Jezus zei nog een keer tegen hen: ik wens jullie vrede. De Vader zelf heeft mij gestuurd. Daarna blies hij op hen en zei: nu hebben jullie de Heilige Geest gekregen. Vanaf nu hebben jullie de macht om zonden te vergeven. Als jullie iemand vergeven, dan vergeeft God hem ook. En als jullie iemand niet vergeven, dan vergeeft God hem ook niet. (Johannes 20:19-23)
Pasen en Pinksteren vallen op één dag, hier in het evangelie van Johannes. Wat Pasen betekent, wordt in de levens van de leerlingen compleet gemaakt door de Heilige Geest. De opstanding van Jezus krijgt een vervolg: de leerlingen van Jezus ontvangen dezelfde inspiratie, dezelfde geest die Jezus bezielde. Jezus leeft op een nieuwe manier te midden van zijn leerlingen, door de werking van de geest, zo vertelt het evangelie. Die Geest stelt mensen in staat om een nieuw begin te maken als het mis is gegaan tussen elkaar. Het is de Heilige Geest, dat wil zeggen; de kracht om heilig en heelmakend te leven. Zoals Jezus.
Je kunt je voorstellen wat een hoop dit brengt, aan zwarte mensen in een tijd van discriminatie en onrecht. En wat een protest ervan uitgaat naar elke maatschappij waar onderdrukking heerst. De pinksterbeweging is dan ook in de eerste plaats een emancipatiebeweging. Gods Geest maakt geen onderscheid tussen rijk en arm, man of vrouw, zwart of blank. En dat mag gevierd worden!
Jullie weten dat je lichaam heilig is. Want de heilige Geest is in jullie lichaam gekomen toen God jullie die Geest gaf. Jullie zijn niet meer van jezelf. Jullie zijn nu van Christus. (1 Kor.6:19)
De gospelmuziek die je aantreft in de pinksterbeweging heeft zijn wortels in de muziek van de zwarte slaven. Sterk ritmisch, met eenvoudige teksten en veel herhalingen. Gevoelsmuziek die opzwepend of diep treurig kan zijn. Je lijf en je gevoel gaan vanzelf meedoen. Want de Geest van God woont in mensen, en dat is niet alleen maar een ‘hoofdding’. Dat gaat over je hele lijflijke bestaan.
Daar schrijft Paulus veel over in zijn brief aan de Korinthiers. De heilige Geest is in jullie lichaam gekomen, zegt hij. De kracht van de Geest die Jezus deed verrijzen uit het graf, is ook de kracht die mensen op hun voeten zet. Jezus is koning, en dat is niet alleen een mooie gedachte. Dat Jezus koning is geeft zijn gelovigen ook fierheid, groot geluk en brengt vertrouwen en overgave. Jesus is King en hij heeft Holy Ghost power - de kracht van de Geest. Zo’n lied móet wel je eigen leven en lijf in beweging zetten. Luister maar eens naar Jesus that’s my king, van de Edwin Hawkins singers.
De klassieke gospels hadden vaak een dubbele bodem. Soms droegen ze geheime boodschappen, van de zwarte ondergrondse beweging die slaven hielp ontsnappen. Ze waren niet alleen geloofsliederen maar ook protestliederen. Geen christelijke slavenhouder kon hen verbieden om geloofsliederen te zingen. De zwarte slaven protesteerden tegen hun onderdrukking door het zingen van liederen over bevrijding en redding. Een lied over Mozes die de slaven uit Egypte leidde. Over Jezus die de zwaarte van hun lasten kent. Of over hun hoop op het leven na de dood. Er komt een dag dat we dit overwinnen. We shall overcome. Er komt een dag dat we niet langer geketend zijn door slavenkettingen. Er komt een dag dat wij zullen opstaan, zoals Jezus. Diep in mijn hart weet ik dit: we shall overcome. Louis Armstrong maakte er een prachtig nummer van.
In Efeze ontmoette Paulus een groep gelovigen. Hij vroeg hun: Is de heilige Geest in jullie gekomen toen jullie gingen geloven? Ze zeiden: Nee, we weten niet eens dat er een Heilige Geest bestaat.
(Hand.19:2)
Ik denk dat veel hedendaagse gelovigen deze woorden uit het bijbelboek Handelingen kunnen nazeggen. Je hoort in de kerk niet zo vaak preken over de Heilige Geest. Het is ook niet alsof de Geest een soort pakketje is dat je zomaar in ontvangst kan nemen. Al wordt dat soms wel zo voorgesteld. De brieven uit het nieuwe testament staan vol van uitspraken die duidelijk maken dat geloof en de Geest met elkaar te maken hebben. Het blijft een mysterie hoe dat zit, die relatie tussen de levende God en de levende mens. Maar blijkbaar is dat iets waarin we wel kunnen groeien. Geloof is niet iets dat je hebt of niet hebt, als een soort aan en uit knopje. Er is méér te ontvangen is dan we meestal denken.
Leven vanuit God is geen prestatie maar een geschenk. Kracht om te veranderen of te vergeven is een geschenk. Pasen en Pinksteren horen bij elkaar. Het hoort bij elkaar: die opstanding van Jezus en de komst van de Heilige Geest die mensen kracht geeft en elkaar leert begrijpen en vergeven. Voor Paulus is het duidelijk: de opstandingskracht van Jezus maakt dat mensen een nieuw leven beginnen: niet na de dood maar vóór de dood.
De Heilige Geest steunt ons als we het moeilijk hebben. God weet hoe wij van binnen zijn. Hij weet wat de Geest hem namens ons vraagt. Want het is zijn eigen Geest die voor ons bidt. (Rom.8:26) In de brief aan de kerk van Rome vertelt Paulus veel over wat die heilige geest allemaal doet. Als we het moeilijk hebben, dan zucht die Geest binnen in ons, zegt hij. Dat gezucht is een gebed en God begrijpt het. We lijden pijn, de wereld heeft het moeilijk, maar je moet het zien als de weeën van een vrouw die een kind gaat krijgen, zegt hij in hetzelfde hoofdstuk. Het gaat ergens naar toe, er wil iets nieuws geboren worden. Het verhaal is nog niet af. Zoals Jezus stierf en toch was dat het einde niet maar een nieuw begin.
En al dat zuchten van ons is al het werk van God zelf door zijn geest. Het zijn woordenloze gebeden. Want al weet niemand het, God weet welke moeiten we hebben. Het gospellied van The golden gate quartet zingt ervan: Nobody knows the trouble I’ve seen
Golden Gate Quartet
Opeens kwam er uit de hemel een vreemd geluid. Het klonk alsof het hard begon te waaien. Het was overal in het huis te horen. Ook zagen de gelovigen iets dat op vuur leek. Dat vuur verdeelde zich in vlammen en op iedereen kwam een vlam neer. Zo kwam de Heilige Geest in alle gelovigen. Daardoor begonnen ze te spreken in vreemde talen. (Hand.2)
Deze woorden uit Handelingen 2 vertellen over dat eerste pinksterfeest in Jeruzalem, toen de kerk geboren werd. Veel mensen hebben weleens gehoord dat er in de pinksterbeweging in tongen, of vreemde talen, wordt gesproken. Vaak wordt daar nogal exotisch over gedacht, ook in de pinksterkerken zelf.
Maar je kunt het ook zo uitleggen: mensen gaan elkaar begrijpen, ook al spreken ze een andere taal. Mannen van Mars en vrouwen van Venus: ze begrijpen elkaar door de werking van de Geest. Moslims en christenen: ze begrijpen elkaar als de Geest de kans krijgt om bruggen te slaan. Is dat nu niet precies wat nodig is in onze tijd? We kunnen wel wat hulp gebruiken als we als een eenheid in deze wereld willen leven. De Geest van God is de inspiratie overal waar bruggen tussen mensen worden gebouwd en grenzen weggenomen. Als het goed is, herken je daaraan de kerk van Jezus Christus. Pasen en Pinksteren vallen op één dag. De opstanding van Jezus vindt plaats daar waar mensen elkaar vinden. De opstanding van Jezus vindt plaats waar mensen bevrijd worden van onderdrukking en stigmatisering. De ene vlam van God verdeelt zich over álle mensen. Het is de Geest die ons aan God verbindt én aan elkaar. Daar kan geen scheidslijn tegenop.
De zwarte slaven hebben het goed begrepen. Jezus is niet dood maar leeft! Amen! Zo zingt het Oslo Choir: Amen - this little light of mine